خلاقیت بر چه اصولی استوار است؟ + چگونه خلاقیت کودکان را پرورش دهیم؟

این روزها یکی از رایج ترین مفاهیم در زمینه ی پرورش کودک، رشد خلاقیت کودکان است! تا جایی که والدین حاضرند برای دستیابی کودکشان به این مهارت هزینه های گزافی را متقبل شوند و البته کم نیستند مراکزی که با استفاده از عنوان خلاقیت برای کودکان، مشغول فعالیت های غیرخلاق هستند!اما برای اینکه بدانیم چگونه خلاقیت کودکان را افزایش دهیم، ابتدا باید بدانیم که خلاقیت چیست و چه بستری باید مهیا باشد تا خلاقیت شکوفا شود؟

از نگاه کارشناسان خلاقیت مفهومیست با تعریف پیچیده که هنوز بر سر آن به توافق نرسیده اند. یکی از رایج ترین تعاریف نشان می دهد که خلاقیت تمایل به حل مسائل یا ایجاد چیزهای جدید از راه های جدید است.برای رشد خلاقیت در کودکان، مهم ترین اصل بینش والدین نسبت به موضوع و پذیرفتن تفاوت های کودک خلاق با سایرین است. این تفاوت بینش در رفتارهای روزمره هم خود را نشان می دهد. در این مقاله به چند راهکار برای آماده کردن بستر رشد خلاقیت در کودکان می پردازیم.

---

فهرست مطالب

• خلاقیت بر چه اصولی استوار است؟
• چه کسانی خلاق هستند؟
• معرفی راه های افزایش خلاقیت کودکان
• سخن پایانی و سوالات متداول

---

خلاقیت بر چه اصولی استوار است؟

به طور کلی خلاقیت بر دو اصل کلی استوار است.

• یکی از ویژگی های خلاقیت اصالت است. باید به این نکته توجه کرد که ایده ای خلاق است که کاملا جدید باشد نه فقط مدل جدیدی از چیزی که قبلا وجود داشته.
• ویژگی دوم کارکرد ایده ی خلاق است. باید دقت کرد که این ایده باید کاربردی و دارای درجه ی سوددهی باشد. در واقع فعالیتی خلاق محسوب می شود که بتواند نیازی از شخص یا جامعه را برطرف کند.

چه کسانی خلاق هستند؟

 بررسی های مختلف نشان داده که انسان های خلاق به سه دسته تقسیم می شوند.

• افرادی که دید متفاوت و افکار غیرمعمولی دارند. مثل میکل آنژ مجسمه ساز بزرگ ایتالیایی
• افرادی که جهان را با نگاه تازه ای درک می کنند، ایده های روشنی دارند و به اکتشافات مهم شخصی دست می یابند. این افراد اکتشافات خلاقانه ای دارند که فقط به نام آن ها ثبت شده است مثل مک میلن مخترع دوچرخه
• افرادی که دستاورد های خلاقانه ای دارند که برای کل جهان شناخته شده است مثل توماس ادیسون و پابلو پیکاسو. 

معرفی راه های افزایش خلاقیت کودکان

قبل از این وارد بحث راه‌های افزایش خلاقیت کودکان بشویم، باید اول خلاقیت را در خودتان ایجاد کنید تا بتوانید خلاقیت را در دیگران به وجود بیاورید. درست مثل یک مدرس. معلم زمانی می‌تواند آموزش بدهد که خودش آن مبحث را به طور کامل فراگرفته باشد و هر سوال در آن زمینه را بتواند جواب بدهد. وقتی شما نمی‌دانید که چطور خودتان را خلاق کنید، می‌خواهید به فرزند عزیزتر از جانتان آموزش بدهید! اما اصلاً خودتان را ناراحت نکنید، چرا که ما مقاله دیگری نوشته‌ایم به نام افزایش خلاقیت که با استفاده از راهکارهایی که در ان گفته شده است، می‌توانید به استادی در این زمینه تبدیل شوید. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله اعتماد به نفس چیست را بخوانید.

۱. خلاقیت کودکان – نقاشی

نقاشی در کودکان یکی از مهمترین سرگرمی های دوران کودکی است. نقاشی کودکان چیزی بی محتوا یا بدون ارزش نیست. بلکه فعالیتی است که دارای ارزش محتوایی بسیار بوده و از جنبه های مختلف هنری، بالینی و آموزشی قابل توجه و بررسی است.

سؤال مهمی که در این بین مطرح می‌شود این است که چه کنیم تا نقاشی کردن، سبب رشد خلاقیت و استعداد کودکان گردد و آن را محدود نسازد؟ به همان میزان که نقاشی می‌­تواند سبب رشد خلاقیت و استعداد هنری کودک گردد، به همان میزان می‌تواند محدود کننده و از بین برنده خلاقیت و استعداد کودکان گردد.

یکی از روش های معمول در آموزش نقاشی به کودکان، روش تکمیلی است. این روش یکی از روش های کاملاً محدود و بسته می‌‌باشد که اگر به طور مداوم از آن استفاده شود منجر به افت خلاقیت کودکان می‌گردد.

روش تکمیلی معمولاً در کتاب های نقاشی و سرگرمی کودکان دیده می‌شود. کتاب هایی که معمولاً کپی کردن را به کودکان می‌آموزند. البته این کتاب ها گاهی برای ابتدای روند آموزش و آشنایی کودک با محرک های مختلف محیطی مناسب است. ولی استفاده زیاد و همیشگی، روح خلاقیت و استعداد هنری کودک را از بین می‌برد.بهترین روش همان آزاد گذاشتن قوای تخیل کودک است. هر آن چیزی که قدرت ذهن را محدود کند، خلاقیت را نیز محدود می‌کند.

لازم است به خاطر داشته باشید، هرگز در نقاشی کودکان دست نبرید و آن ها را اصلاح نکنید. کودکان را به تقلید و کپی کردن تصاویر وادار نکنید. از نقاشی کودکان ایراد نگیرید و هرگز کودک را به دلیل نقاشی هایش تحقیر یا سرزنش نکنید. برای کارهای هنری کودک و نقاشی های او ارزش قائل شوید و بخش از دیوار اتاقش را به این امر اختصاص دهید.

۲. خلاقیت کودکان – موسیقی

یکی دیگر از مهمترین کارهای افزایش خلاقیت کودکان استفاده از وسایل موسیقی است. موسیقی هایی که از روی برنامه و اصول ساخته شده باشند موجب بروز خلاقیت‌ها در دیگر هنرها می‌شوند.

موسیقی عاملی است که می‌تواند انسان را به شادی، غم و ترس سوق دهد، پس میان هنر، احساسات درونی و خلاقیت انسان‌ها ارتباطی نزدیک وجود دارد و از این دریچه می‌توان برای پرورش شخصیت اخلاقی و اجتماعی کودک یاری جست و با ایجاد اعتماد به نفس شخصیتی قدرتمند را به وی ارائه دهد.البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله راههای تشویق کودکان و نوجوانان به ورزش را بخوانید.

هنگامی که کودک با سازهای اسباب بازی خود صدا تولید می‌کند، آواز می‌خواند و شاد است، در واقع در حال بروز استعدادهای ذاتی خود است. شما با تحسین و تشویق او می‌توانید این ابتکارات را در ذهن او پرورش دهید.ما می‌توانیم از وسایلی که در منزل داریم مثل کاسه های فلزی و قاشق های فلزی آن ها را در اختیارش قرار دهیم و با تولید صدا احساس خوبی داشته باشد. و یا اسباب بازی های که تولید صدا می‌کند برایش تهیه کنیم تا استعداد موسیقیایی فرزند مان را خلق کنیم.

۳. خلاقیت کودکان – فضای مناسب

منظور از فضا اول ایجاد محیطی برای رشد خلاقیت کودک ما است. یک مکان امن و راحت برای کثیف کاری کودکان در نظر بگیرید که کودکان بتوانند در آن از هر نوع وسیله ی هنری استفاده کنند. کاغذ و مقوا، مدادشمعی، گچ، مارکر، چسب، برچسب، رنگ انگشتی و گِل رُس در اختیار کودک قرار دهید و اجازه بدهید همه ی خلاقیتش را نشان بدهد.

یک سفره بزرگ برای آن ها پهن کنیم و اجازه بدهیم با خیال راحت نقاشی بکشد یا می‌توانیم گوشه ای از دیوار را برای فرزندمان مقوا بزنیم و اجازه بدهیم فقط در همان محل نقاشی دیواری بکشد.

۴. تمام کردن کارهای نیمه کاره

یکی از تمرین های ایجاد تفکر خلاق در کودک این است که از او بخواهید چیزهای نیمه تمام را تمام کند.برای تقویت خلاقیت کودکان قصه ها را از ابتدا تا انتها شروع به خواندن نکنید و بعد هم کتاب را ببندید. مثلا داستانی را تا نیمه بخوانید و از کودک بخواهید برای آن یک پایان بسازد.

از کودکان بخواهید که اشیاء و امور نیمه تمام را تکمیل کنند. از کودکان تقاضا کنید تا جملات نا تمام و داستان های نا کامل، تصاویر و نقاشی های نیمه تمام و حتی اشیاء ناقص را کامل نمایند. برای او اسباب بازی هایی بخرید که خودش بتواند آن ها را به یکدیگر متصل کند و با آن ها مدل های مختلف خلق کند.

۵. فرصت ابراز افکار مخالف

کودکان برای اینکه بتوانند به اکتشاف ایده‌ها و انجام کارهای خلاقانه بپردازند، به آزادی عمل احتیاج دارند.

فرصت ابراز «افکار مخالف» را به کودک بدهید. بگذارید با شما مخالفت کنند. برای کودکان خود مانند یک رئیس رفتار نکنید. تشویق‌شان کنید بیش از یک راه‌حل برای مشکل پیدا کنند. زمانی که با موفقیت مشکلی را حل کردند، از آنها بخواهید مجدد آن را با راهی جدید حل کنند سپس بخواهید راه‌حل‌های بیشتری برای حل همان مشکل پیدا کنند.

۶. قانون تعیین نکنید

کودکان هنگام بازی اگر به حال خود گذاشته ‌شوند معمولاً بسیار خلاق هستند اما دخالت بیش از اندازه‌ی والدین چشمه‌ی خلاقیت کودکان را خشک می‌کند. بچه‌هایی که آزادانه با هم بازی می‌کنند حتی می‌توانند بازی‌هایی با قوانین پیچیده خلق کنند و در صورت لزوم در این قوانین اصلاحاتی انجام بدهند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله خانواده چیست را بخوانید.

بازی‌هایی که بدون دخالت بزرگسالان انجام می‌شود باعث رشد قدرت تشخیص اخلاقی کودکان می‌شود. محدودیت‌های بیرونی اعمال شده به کودکان، مانند مجبور کردن آنها برای رنگ‌آمیزی درون خطوط می‌تواند انعطاف‌پذیری تفکرشان را کاهش دهد. در یک مطالعه مشخص شد تنها با نمایش نحوه‌ی کنار هم قرار دادن اجزای یک مدل، روش‌های خلاقانه‌ای که به ذهن کودکان می‌رسد کاهش پیدا می‌کند.

۷. خلاقیت کودکان – پاداش شکست

کودکانی که از شکست می‌ترسند کمتر به فکر خلاقیت هستند. پس باید در نظر بگیریم هرگز کودکمان را از شکست نترسانیم و به کودکمان یادآوری کنیم که شکست مقدمه موفقیت است. اشتباهاتی را که اخیراً انجام داده‌اید با کودکان‌تان درمیان بگذارید تا بدانند اشتباه کردن عادی است.

۸. نقش بازی ها

از آنجا که کودک حساس ترین مراحل رشد خلاقیت را در محیط خانه سپری می‌کند، محیط مناسب خانوادگی، شیوه و نگرش‌های صحیح فرزندپروری در رشد و شکوفایی خلاقیت سهم مهمی ایفا می‌کند. خانواده باید به موضوع کلیدی نقش بازی در رشد خلاقیت کودکان بسیار توجه داشته باشند.

بازی بهترین شکل فعالیت طبیعی هر کودک محسوب می‌گردد در جریان بازی است که نیروهای ذهنی و جسمی کودک، یعنی: دقت، تخیل، نظم و ترتیب، چالاکی و غیره رشد می‌یابند.

هنگامی که کودکان بازی می‌کنند یاد می‌گیرند از فکرشان استفاده کنند. بازی به کودکان کمک می‌کند که احساس بهتری داشته باشند. یاد می‌گیرند که اعمال و حرکتشان را کنترل کنند.والدین نباید تعیین کننده ی نوع و شیوه ی بازی باشند. بلکه بهتر است شرایط سالم بازی را فراهم و خود به عنوان همبازی شرکت کنند و اجازه دهند تا با قدرت خلاقیت خود بازی را اداره کند.با تشویق و تأیید رفتار کودک و فراهم آوردن زمینه های مساعد و تدارک بازی های دلخواه او، قدرت تخیل و خلاقیت کودک را تقویت کنید.

۹. نوآوری و خلاقیت

دیوارها را با کارهای خلاقانه‌ی و هنری آنها بپوشانید. با فرزندتان درباره‌ی هنرمندان، موسیقی‌دان‌ها و دانشمندان محبوب‌تان حرف بزنید. علاقه‌تان را به معماری و عکاسی یا گروه موسیقی جدیدی که دلتان می‌خواهد بیست‌ و چهارساعته به آن گوش کنید با آنها در میان بگذارید.

برای پرورش خلاقیت کودکان آنها را به دنیا وارد کنید تا بتوانند از تمام حواس خود استفاده کنند. برای این کار نیاز به سفرهای پرهزینه ندارید. آنها را به کتابخانه، موزه و بیرون از خانه ببرید. باهم عکاسی کنید و سعی کنید چیزهای جاب و جدید کشف کنید.

۱۰. مسیر جدید

برای تقویت خلاقیت کودکان، مسیرها و راه های متفاوت را با او تجربه کنید.کودک را همیشه از یک مسیر خاص به خانه نبرید. توجه داشته باشید که یک الگوی ثابت در ذهن کودک شکل گرفته نشود. در زمانی که با او بیرون می‌روید، هنگام برگشتن به خانه به او توضیح دهید که می‌خواهید از یک راه جدید به خانه بروید.

حتی بخواهید که در انتخاب مسیر تازه به شما کمک کند و حدس بزند که فلان راه به کجا ختم می‌شود. در این صورت هم تفکر کودک تقویت شده او از این طریق در می‌یابد برای رسیدن به یک هدف راه های مختلفی وجود دارد .

سخن پایانی

شما در این مقاله با اصول خلاقیت آشنا شدید. همچنین از راههای افزایش خلاقیت کودکان آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.

سوالات متداول